Towarzystwo Przyjaciół
Grodna i Wilna
Oddział we Wrocławiu

Pamiętamy i wspominamy…
Leopold Krizar (1896-1944) legionista i „cichociemny”

Towarzystwo Przyjaciół Grodna i Wilna oraz Klub Muzyki i Literatury
zapraszają na wspomnienia o Rycerzu Niezłomnym II Rzeczypospolitej
pt. Leopold Krizar (1896-1944), legionista i „cichociemny".

Spotkanie, które poprowadzi Marian Pacholak, odbędzie się 10 listopada (czwartek) o godz. 16.00
we wrocławskim Klubie Muzyki i Literatury przy pl. gen. Tadeusza Kościuszki 10.

Zapraszamy wszystkich członków i sympatyków, szczególnie młodzież.

              Widok z Kut nad Czeremoszem na Wyżnicę, fot. sierpień 2013 r. © Marian Pacholak Archiwum

   Ppłk. piech. sł. st. Leopold Krizar, ps. „Czeremosz”, „Buk” (vel Leon Halicki), urodził się 30 października 1896 w Millie (Milie)
na Bukowinie (pol. Miliów, Milejów, osada w pow. wyżnickim, na prawym brzegu Czeremoszu), był synem Ferdynanda i Rypsymy z d. Nikosiewicz.
Zginął śmiercią spadochroniarza 16/17 października 1944 koło Sokołowa (gm. końskie, pow. konecki, woj. świętokrzyskie)
jako „cichociemny” Leon Halicki.

   Do szkoły średniej uczęszczał we Lwowie (w roku 1913/1914 był uczniem kl. V Filii C.K. VII Gimnazjum) i w Stanisławowie,
gdzie ukończył VII klasę gimnazjum klasycznego, świadectwo maturalne uzyskał w II Gimnazjum Państwowym Wiedniu w 1915 roku;
zdał też egzamin prawniczy I stopnia i przez rok pobierał nauki z zakresu leśnictwa.

   Od 1916 służył jako elew w armii austriackiej w baonie zapasowym 30 pp jednorocznych oddziałów ochotniczych,
a następnie był słuchaczem Szkoły Oficerów rezerwy XI Korpusu w Jägerndorfie (Krnov, Karniów na Śląsku).

   4 marca 1917 jako dowódca plutonu został skierowany na front włoski (30 pp austriacki strzelców), służył siedem miesięcy
w X i XI ofensywie włoskiej (Isonzo); 19 września 1917 otrzymuje awans na chorążego.

   Data wystąpienia z Armii C. K. to 3 listopada 1918, zostaje internowany przez Ukraińców w Galicji Wschodniej do 15 grudnia 1918.
Data ochotniczego wstąpienia do Wojska Polskiego w stopniu chorążego (podporucznika) to dzień 1 sierpnia 1919 roku.

   W kwietniu 1920 skierowany na front, dowodził m. in. 9 komp. 3 pp Leg., brał udział w walkach przeciwko bolszewikom na szlaku:
linia rzeki Berezyny-Kiwja-Mińsk-Wołkowysk-Białowieża-Mielnik-Siedlce-Święcice-rzeka Narew-linia Bugu-obrona
Wisły-Piotrowice-rejon Grabowca-Hrubieszów-Zamość).

           Leopold Krizar w mundurze kapitana piechoty, fot. po 1 stycznia 1927 r.

   Awansowany na porucznika 19 lutego 1921 (ze starsz. 1 kwietnia 1920), a 28 lutego 1921 roku za udział w wojnie polsko-bolszewickiej
odznaczony został Virtuti Militari 5 kl. Kapitan ze starsz. 1 stycznia 1927 roku. Od marca 1930 pełnił służbę w D-twie KOP-u,
gdzie zajmował stanowisko kier. referatu wyszkolenia.

   Od 10 stycznia 1933 delegowany do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie (ukończył kurs unifikacyjny d-ców baonów),
od 10 czerwca Kwatera Główna KOP w Warszawie i 17 czerwca tegoż roku w Pułku KOP „Wilejka” do 1 maja 1935
(pułk stał się jednostką administracyjną dla batalionu KOP „Budsław”, batalionu KOP „Krasne” i batalionu KOP „Wilejka”).

   Od 14 VIII 1937 służył w Baonie KOP „Sienkiewicze” (ochraniał odcinek granicy polsko-sowieckiej na obszarze województwa poleskiego)
i od 5 lutego 1938 ponownie Kwatera Główna D-twa KOP w Warszawie, gdzie pełnił funkcję kier. ref. wyszkolenia Piech. i d-cy komp. szkolnej.

   Major ze starsz. 19 marca 1938. Od 10 maja 1938 dowodził I baonem 29 pp Strzelców Kaniowskich.

   1 września 1939 był d-cą baonu 29 pp w strukturach Ośrodka Zapasowego 25 DP, 20 września przekroczył granicę do Rumunii w Kutach
i został internowany. 16 marca 1940 roku wyjechał do Francji, trzy dni później przyjechał do Paryża;
potem kwaterował w Vichy, gdzie mieściła się stacja zborna WP.

   Od 17 kwietnia był I oficerem sztabu w I Półbrygadzie SBSP (Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich) i brał udział
w walkach na płw. Ankenes (Narwik); Krzyż Walecznych za kampanię norweską. Po kapitulacji Francji ewakuował się do Anglii,
gdzie przypłynął 21 czerwca 1940 (Plymouth).

          Gen. Władysław Sikorski pośród oficerów i żołnierzy SBSP (mjr Leopold Krizar w środku), fot. ok. 1940 r.

   Do września 1940 dowodził II baonem i był z-cą d-cy I baonu Strzelców Podhalańskich; potem instruktor w Centralnym Ośrodku
Wyszkolenia Piechoty i Brygadzie Szkolnej; od lipca do listopada 1941 przebywał bez przydziału w VII Brygadzie Kadrowej Strzelców,
następnie w Sekcji Studiów Ogólnych. 22 lipca 1942 został odkomenderowany do I baonu Strzelców Podhalańskich na z-cę d-cy baonu.

                      Legitymacja upoważniająca do noszenia znaku spadochronowego.

   Od 30 marca 1943 roku w dyspozycji Oddz. VI Sztabu NW. 27 sierpnia 1943 zaprzysiężony do służby w Kraju i przerzucony
do Włoch, gdzie od 18 października 1943 był d-cą bazy szkoleniowej nr 10 o krypt. „Impudent”; baza została zorganizowana
w niewykończonych budynkach sanatorium w Ostuni, pomiędzy Bari a Brindisi; wniosek awansowy na stopień podpułkownika
gen. Leopold Okulicki podpisał 29 lutego 1944.

     D-ca Bazy Nr 10 mjr Leopold Krizar przyjmuje D-cę Basenu Śródziemnomorskiego
gen. Henry’ego Maitlanda Wilsona, fot. lipiec 1944 r.

   W nocy 16/17 października 1944 (oper. lotn. o krypt. „Poldek 1”, ekipa 24; dowodzona przez por. naw. Stanisława Kleybora)
z powodu nieodnalezienia placówki odbiorczej „Ognicha” (15 km na płd. zach. od st. kol. Koniecpol) wraz z grupą „cichociemnych” wyskoczył
nad jedną z zapasowych placówek (bastion) o krypt. „Newa” k. wsi Kolonia Żerechowa (19 km na południowy wschód od Piotrkowa Trybunalskiego).

   Podczas skoku najprawdopodobniej zaplątał się w taśmy na zewnątrz samolotu (Consolidated B-24 Liberator),
odcięty przez niewiedzącego o tym podoficera pokładowego (despatchera).

                Droga z Dziebałtowa do Kazanowa i miejsce pierwotnego pochówku, fot. lipiec 2015.

   Zginął śmiercią spadochroniarza, spadając w lasku Kluczowotki 800 m na południowy wschód od majątku Sokołów
k. wsi Dziebałtów (gm. Końskie) i tam został pochowany.

   Żonaty z Marią z d. Wicherska (1903-1984), wychowali dwóch synów: Leszka (1923-1997) i Tadeusza (1924-1944);
ostatnie miejsce zamieszkania - Warszawa.

       Leszek Kryzar wraz z Wandą Milewską, późniejszą żoną,
fot. Warszawa 31 lipca 1944 r.

   Ocena szczegółowa w Rocznej Liście Kwalifikacyjnej, podpisana 20 maja 1943 przez gen. Bronisława Ducha, brzmiała:

   „Rzadki typ oficera ideowca o charakterze rycerskim. Obowiązkowy i sumienny. Wzorowej lojalności i patriotyzmu.
Cichy, nie lubiący pustych efektów zewnętrznych. Dla podwładnych sprawiedliwy, lecz wymagający. Przez żołnierzy lubiany.
Osobiście bardzo odważny i bojowy. Posiada wysoko rozwinięty zmysł organizacyjny. Wyszkolony osobiście bardzo dobrze
i umiejący szkolić podwładnych. Wyrobiony towarzysko i życiowo całkowicie.
W ciągu trzech lat ciężkich warunków pracy wojskowej na emigracji nie tylko nie stracił nic na wartości, ale przeciwnie zyskał i zahartował się”.

Ordery i odznaczenia:

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari                                
Srebrny Krzyż Zasługi                                                   
Krzyż Walecznych                                                                 
Medal Wojska – dwukrotnie
Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii

Pośmiertnie:
Croix de Guerre (ze srebrną gwiazdą)
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami

Upamiętnienie:

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie w 1980 roku odsłonięto tablicę
Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski
– wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Leopold Krizar.

Biogram, materiały źródłowe i bibliografia
– Krzysztof A. Tochman, Krizar Leopold, podpułkownik (1896-1944),
[w:] Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Rzeszów 2011, s.110-112.

Modlitwa obozowa – http://www.grodnowilno.pl/modlitwa-obozowa